Żywokost lekarski, należący do rodziny roślin Boraginaceae, posiada bardzo długą tradycję stosowania w leczeniu dolegliwości dermatologicznych, a także bólu kręgosłupa i leczenia złamań kości. Również dzisiaj wraca się często do tego wspaniałego zioła, które od wieków ceniono w medycynie ludowej.
Żywokost lekarski to bardzo popularne w medycynie ludowej zioło, które wykorzystywano do leczenia chorób skóry, złamań kości oraz zwichnięć stawów. Najbardziej popularne są dwa gatunki tej rośliny S. asperum (żywokost kłujący) i S. uplandicum (żywokost rosyjski), które zawierają bardzo wysokie poziomy echimidiny, będącej jedną z bardziej silnych alkaloidów. Poznajmy najważniejsze właściwości, zastosowania i zagrożenia stosowania żywokostu lekarskiego.
Ogólna charakterystyka żywokostu lekarskiego
Żywokost lekarski rośnie obecnie we wszystkich umiarkowanych regionach świata, w tym w Europie, zachodniej Azji, Ameryce Północnej i Australii. Zioło to jest byliną, która dorasta do ok. jednego metra, tworząc gęste liście oraz różowe lub fioletowe kwiaty. Rozwija się w wilgotnych, bagnistych miejscach, jej korzenie mogą dochodzić nawet do kilku metrów, dzięki czemu może mieć lepszy dostęp do wody i cennych minerałów. Liście i kwitnące wierzchołki są zbierane latem. Korzeń zbiera się wiosną i jesienią, kiedy poziom alantoiny jest najwyższy.
Historia wykorzystywania żywokostu
W czasach starożytnych, kąpiele z żywokostem były popularne przed ślubem, w celu naprawienia błony dziewiczej panny młodej, a tym samym przywrócenia dziewictwa.
Od ok. 400 r.p.n.e. greccy lekarze wykorzystali żywokost lekarski do zatrzymywania krwawienia, leczenia problemów z oskrzelami, a także do leczenia ran i rehabilitacji złamanych kości.
Podczas irlandzkiego głodu ziemniaczanego w 1840 roku, Anglik Henry Doubleday nabrał przekonania, że świat może być pozbawiony głodu i cierpienia, dzięki wykorzystaniu właśnie żywokostu. Założył organizację charytatywną na badania upraw tej rośliny i wykorzystania jej właściwości. Do dziś nadal publikuje się broszury i książki na temat żywokostu.
W wielu regionach świata żywokost lekarski wykorzystywany jest do leczenia ran i innych dolegliwości, począwszy od uporczywych owrzodzeń po złamane kości.
Kluczowe działania żywokostu lekarskiego
- zapobieganie stanom zapalnym,
- proliferacja komórek,
- łagodzenie podrażnień,
- gojenie ran, kości i chrząstek.
Kluczowe składniki aktywne żywokostu lekarskiego
- alantoina – aż do 4,7%, głównie w kwitnących wierzchołkach rośliny,
- inulina,
- śluz – 29% głównie fruktany,
- składniki odżywcze – wapń, potas, fosfor, witamin A, B12, C, białka,
- kwasy fenolowe, m.in. kwas rozmarynowy,
- saponiny steroidowe,
- toksyczne alkaloidy, w tym pyrrolizidines.
Podstawowe lecznicze składniki żywokostu
Wśród składników czynnych żywokostu jest alantoina, będąca substancją pobudzającą wzrost nowych komórek, a także kwas rozmarynowy, który ma działanie przeciwzapalne. Z kolei śluz jest substancją żywicowatą, która łagodzi podrażnienia tkanek.
Alantoiny przyśpieszają regenerację kości, chrząstek i komórek mięśniowych. Korzenie żywokostu zawierają około dwa razy tyle allantoiny, co liście. Farmaceuci mogą dodać alantoinę do maściach i kremów, dla zwiększenia właściwości leczniczych dla skóry.
Lecznicze działanie żywokostu
Okłady wykonane ze świeżych liści żywokostu stosuje się do pielęgnacji szorstkiej skóry, bólów stawów, owrzodzeń, oparzeń, skaleczeń, skręceń i zmniejszania obrzęków wokół złamań. Można je również stosować na drobne pęknięcia kości, np. żeber, które nie byłyby nie były leczone w inny sposób.
- Okłady z korzenia żywokostu sporządzane ze mielonego proszku, do którego dodaje się niewielką ilość wody, a następnie miesza do powstania pasty, która może być używana na oporne rany i krwawiące hemoroidy.
- Kremy żywokostowe są wykorzystywane do rehabilitacji kości i uszkodzeń mięśni, w tym choroby zwyrodnieniowej stawów.
- Olej z żywokostu jest używany na artretyczne zmiany stawów, stłuczenia, skręcenia i inne urazy.
- Nalewki z korzenia żywokostu stosuje się do leczenia trądziku.
- Maści z liści żywokostu są używane na siniaki i zadrapania.
Więcej informacji o leczniczym działaniu ostropestu można znaleźć w serwisie olej.edu.pl. Polecamy lekturę!
Tradycyjne zastosowania żywokostu lekarskiego
Liście żywokostu lekarskiego mogą być suszone, rozdrabniane i zmieszane z wodą, olejem, lub miąższem aloesu, w celu wytworzenia maści lub pasty, które mogą być użyte zewnętrznie w celu aktywacji gojenia chorób skóry, zmniejszenia stanów zapalnych i infekcji. Zmiażdżone zioło stosowane jest do leczenia poszkodowanej kończyny, po urazach załamania lub zwichnięcia. Zawarta w żywokoście alantoina jest wchłaniana przez skórę i umożliwia szybszą rehabilitację. Przygotowywany z niego kompres stosowany był często bezpośrednio do skręconą kostka, co pozwalało znacząco zmniejszyć skutki obrażenia.
Balsam lub roztwór z żywokostu lekarskiego przygotowywano przez zanurzenie liści zioła w gorącej, ale nie wrzącej wodzie, a następnie stosowano go na różnego typu otarcia w celu łagodzenia podrażnień.
Suszone korzenie mogą być mielone i rozpuszczane się w gorącej wodzie w celu wytworzenia śluzu, które był pomocny w leczeniu wrzodów skórnych, jak również otwartych odleżyn, opornych na inne formy leczenia. Mimo, że korzeń ma podobne właściwości jak liście, to wydaje się być bardziej silny w działaniu, dlatego lepiej nadaje się do leczenia owrzodzeń żylaków.
Połączenie tanin i śluzu żywokostu pomaga łagodzić siniaki i zadrapania
Liście żywokostu lekarskiego stosowane zewnętrznie mogą być użyteczne w przypadku owrzodzeń skóry, gojenia przewlekłych odleżyn i innych problemów dermatologicznych. Mogą również przyśpieszać gojenie drobnych oparzeń, egzemy, łuszczycy, łagodzić ukąszenia pszczół i innych insektów, a także w leczeniu infekcji gronkowca skóry oraz grzybicy stóp. Okład z żywokostu może być wykonany ze świeżo posiekanych liści i stosowany bezpośrednio na ranę, a następnie przykryty cienką warstwą bandaża. Taki zabieg powinien być powtarzany codziennie, a rana oczyszczona wodą i łagodnym mydłem. Obszar ten może być najpierw oczyszczony z użyciem nadtlenku wodoru, jeśli obecna jest infekcja.
Zastrzeżenia i przestrogi
Zastosowanie żywokostu lekarskiego jest w wielu krajach ograniczone, w szczególności w Australii, Nowej Zelandii, Kanadzie i Niemczech, głównie z powodu zawartości toksycznych alkaloidów pirolizydynowych. Związki te mają bardzo negatywny wpływ na wątrobę, nawet gdy żywokost stosowany jest zewnętrznie. Jednakże, nie jest do końca jasne, czy są one toksyczne w kontekście całej rośliny, czy tylko ich wybranych części. W niektórych częściach rośliny obecność alkaloidów jest śladowa, jak również nie stwierdzono ich obecności w próbkach suchych części nadziemnych.
Najwyższe stężenia alkaloidów pirolizydynowych obserwuje się w korzeniu rośliny, gdzie można ich znaleźć prawie dwukrotnie więcej niż w częściach naziemnych. Z tego powodu korzystanie z korzenia w sposób doustny nie jest zalecane. Należy zauważyć, że szwedzcy naukowcy ustalili, że alkaloidy te są niszczone podczas dokonywania wywaru z części zielonych żywokostu. Niepokojące objawy mogą nie pokazać się nawet przez kilka miesięcy po użyciu, jednak uszkodzenie wątroby może wystąpić już w ciągu tygodnia. Liście żywokostu powodowały również raka u zwierząt doświadczalnych.
Z tego co wiem to na żywokost warto uważać. Ma pewne związki które mogą niszczyć wątrobę.